Ο Διαβήτης είναι μια νόσος της οποίας τα κρούσματα αυξάνονται δραματικά και μπορούμε να μιλάμε για πανδημία που απειλεί ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, όπως επισημαίνει η Ιατρός – Ειδική Παθολόγος Affidea Αθηνών και Περιστερίου, κα Σταυρούλα Μαγγανά. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη (14/11), ας ενημερωθούμε σχετικά με το ποιοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο νόσησης, ποιοι είναι οι προδιαθεσικοί παράγοντες για την εμφάνιση του διαβήτη, αλλά και για τα μέτρα πρόληψης και παρέμβασης στην εκδήλωση της νόσου.
Τι πρέπει να ξέρω για τον Διαβήτη; Πως μπορώ να τον προλάβω;
Ο Σακχαρώδης διαβήτης είναι ένα σύνδρομο με πολυπαραγοντικό υπόστρωμα και χαρακτηρίζεται από διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών. Αυτή η διαταραχή οφείλεται σε έλλειψη ινσουλίνης η οποία μπορεί να είναι πλήρης, μερική ή σχετική (όταν υπάρχουν αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα, αλλά παρεμποδίζεται η δράση της στους ιστούς, λόγω αυξημένης αντίστασης στην ινσουλίνη). Η έκφραση αυτής της διαταραχής είναι η αυξημένη γλυκόζη στο αίμα.
Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι Διαβήτη:
1. Ο Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 (ΣΔτ1) οφείλεται στην καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος, η οποία έχει σαν αποτέλεσμα τη σοβαρή έλλειψη ινσουλίνης. Αφορά το 5-10% των περιπτώσεων του διαβήτη. Ο ΣΔτ1 εκδηλώνεται με έντονα συμπτώματα συνήθως, όπως πολυουρία, πολυδιψία, πολυφαγία, απώλεια βάρους και σε μερικές περιπτώσεις με διαβητική κετοξέωση (επείγουσα κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει σε κώμα και θάνατο).
2. Ο Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (ΣΔτ2) χαρακτηρίζεται από προοδευτική μείωση της έκκρισης της ινσουλίνης για την αντιμετώπιση των μεταβολικών αναγκών, αλλά και της δραστικότητάς της και αφορά περίπου το 90% των περιπτώσεων του διαβήτη. Στο ΣΔτ2 μπορεί να υπάρχουν συμπτώματα όπως πολυουρία, πολυδιψία, μυκητιασικές λοιμώξεις και άλλες δερματοπάθειες. Συνήθως δεν υπάρχουν συμπτώματα για μεγάλο χρονικό διάστημα (μια δεκαετία περίπου), αλλά στο διάστημα αυτό το οποίο ονομάζεται προδιαβήτης, (σάκχαρα νηστείας 100-125mg/dl2 ή 2 ώρες μετά από φόρτιση με γλυκόζη 140-199mg/dl2) έχουν ήδη ξεκινήσει οι επιπλοκές της νόσου και διαγιγνώσκεται ο ΣΔτ2 συγχρόνως με μια από τις επιπλοκές του (καρδιαγγειακό επεισόδιο, αμφιβληστροειδοπάθεια κ.λπ).
Η διάγνωση του Διαβήτη γίνεται με την μέτρηση (της γλυκόζης) σακχάρου στο αίμα. Όταν η τιμή του σακχάρου νηστείας ξεπερνά τα 126mg/dl, ή σε μια τυχαία μέτρηση ξεπερνά τα 200mg/dl και συνυπάρχουν συμπτώματα, τότε λέμε ότι κάποιος πάσχει από Σακχαρώδη διαβήτη. Τα τελευταία χρόνια η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία προτείνει ως μέθοδο διάγνωσης την μέτρηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c). Τιμή HbA1c>6,5 υποδηλώνει την διάγνωση του Διαβήτη. Τιμές HbA1c<6,5 όμως, ΔΕΝ αποκλείουν την διάγνωση. Τέλος, η διάγνωση του Διαβήτη ή η επιβεβαίωσή της μπορεί να γίνει με μια δοκιμασία που ονομάζεται δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη (ή φόρτιση με γλυκόζη). Σε αυτήν την περίπτωση, Διαβήτη έχουμε όταν το σάκχαρο δύο ώρες μετά τη φόρτιση, είναι μεγαλύτερο από 200mg/dl.
Ο Διαβήτης είναι μια νόσος της οποίας τα κρούσματα αυξάνονται δραματικά και μπορούμε να μιλάμε για πανδημία που απειλεί ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού. Υπολογίζονται σε 425 εκ. σε όλο τον κόσμο οι διαβητικοί σήμερα, ενώ αναμένεται ο αριθμός αυτός το 2030 να ανέλθει στα 642 εκ.
Στη χώρα μας ο αριθμός των διαβητικών ανέρχεται σε 900.000 ως 1.000.000. Μόνο στην Ευρώπη υπάρχουν 66 εκ. διαβητικοί και 700.000 θύματα. Το ποσοστό θανάτων ατόμων κάτω των 60 ετών που οφείλονται στο διαβήτη είναι 28%, ενώ το κόστος, τόσο το οικονομικό όσο και το κοινωνικό, είναι μεγάλο για την θεραπεία και την αντιμετώπιση των επιπλοκών της νόσου. Το 10% της παγκόσμιας δαπάνης για την υγεία αφορά στον Διαβήτη.
Οι επιπλοκές του Διαβήτη οφείλονται στην μικρό και μακροαγγειοπάθεια. Εξαιτίας της μικροαγγειοπάθειας όλο και περισσότεροι οδηγούνται στον τεχνητό νεφρό (νεφροπάθεια), στην τύφλωση (αμφιβληστροειδοπάθεια) και στον ακρωτηριασμό των κάτω άκρων λόγω της νευροπάθειας και της περιφερικής αρτηριοπάθειας. Η μακροαγγειοπάθεια (στεφανιαία νόσος, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και περιφερική αγγειοπάθεια) ευθύνεται για τη θνητότητα στο 60-75% των ασθενών με Διαβήτη. Είναι προφανές ότι η συνολική αντιμετώπιση του Διαβήτη και των επιπλοκών του είναι δύσκολη και γίνεται ακόμη δυσκολότερη με την επιδημική τάση της νόσου.
Ποιοι είναι οι προδιαθεσικοί παράγοντες για την εμφάνιση του διαβήτη;
Στην εμφάνιση του ΣΔτ2 σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες περιλαμβάνουν την παχυσαρκία, την καθιστική ζωή και την κατανάλωση τροφίμων με μεγάλη περιεκτικότητα σε λίπος και θερμίδες, είναι δε εκείνοι που μπορούν να τροποποιηθούν. Είναι σημαντικό να εντοπίζονται άτομα υψηλού κινδύνου κατά τη διάρκεια της ετήσιας προληπτικής εξέτασης και να γίνονται οι απαραίτητες παρεμβάσεις. Η συνεργασία αυτών των ατόμων με τον θεράποντα ιατρό είναι απαραίτητη για τον καθορισμό των εξετάσεων που πρέπει να διενεργούνται κατά περίπτωση, καθώς και των παρεμβάσεων για την πρόληψη ή αντιμετώπιση του διαβήτη.
Ποιοι κινδυνεύουν να νοσήσουν;
Τα άτομα που ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες κινδυνεύουν περισσότερο να εκδηλώσουν διαβήτη και χρήζουν ελέγχου με προληπτικές εξετάσεις
– Ηλικία >45 ετών
– Περιφέρεια μέσης >102 cm (άνδρες) και >88 cm (γυναίκες)
– Δείκτης μάζας σώματος >30 Kg/m2
– Οικογενειακό ιστορικό ΣΔ σε γονείς, αδέλφια και παιδιά
– Ιστορικό υπέρτασης ή καρδιαγγειακής νόσου
– Ιστορικό δυσλιπιδαιμίας
– Ιστορικό ΣΔ κύησης
– Γέννηση παιδιών με σωματικό βάρος >4 Kg
– Γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
– Λήψη φαρμάκων από εκείνα που προδιαθέτουν σε αύξηση της γλυκόζης αίματος.
Πώς μπορούμε να προλάβουμε τον ΣΔτ2;
Η τροποποίηση των περιβαλλοντικών παραγόντων (υγιεινοδιαιτητική αγωγή) είναι εκείνη η προσέγγιση που στοχεύει σε δύο κατευθύνσεις: η πληθυσμιακή (εφαρμογή πρόληψης σε όλο τον πληθυσμό) και η στοχευμένη, με βάση τον κίνδυνο εμφάνισης ΣΔτ2. Στην πρώτη περίπτωση γίνεται στόχευση στην αλλαγή του τρόπου ζωής όλου του πληθυσμού, ενώ στη δεύτερη στοχεύει στα άτομα με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης ΣΔτ2 (άτομα με προδιαβήτη, παχυσαρκία, θετικό οικογενειακό ιστορικό).
Η εφαρμογή πρόληψης σε ολόκληρο τον πληθυσμό απαιτεί κρατική παρέμβαση (δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τον ιατρικό τομέα) και δεν είναι τεκμηριωμένη η αποτελεσματικότητά της. Αντίθετα, η αποτελεσματικότητα της παρέμβασης στα άτομα υψηλού κινδύνου είναι καλά τεκμηριωμένη.
Τρόποι παρέμβασης στον ΣΔτ2
1. Η διατροφή παραμένει ο ακρογωνιαίος λίθος στην πρόληψη του ΣΔτ2.
– Μείωση του σωματικού βάρους κατά τουλάχιστον 5%, εφόσον είναι αυξημένο
– Μείωση του ολικού λίπους σε <30% της ημερήσιας θερμιδικής πρόσληψης
– Μείωση του κορεσμένου λίπους <10% της ενεργειακής πρόσληψης
– Αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών (τουλάχιστον 25-30 g την ημερησίως).
Γενικότερα, μείωση των θερμίδων, με μικρότερες ποσότητες φαγητού, αποφυγή ζάχαρης, λευκού ψωμιού, μεγάλων ποσοτήτων κόκκινου κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά. Προτείνεται η μεσογειακή διατροφή που είναι πλούσια σε λαχανικά, φρούτα και δημητριακά ολικής άλεσης, όσπρια, ψάρι και φυσικά ελαιόλαδο και ξηρούς καρπούς.
2. Η άσκηση είναι η δεύτερη συνιστώσα για την πρόληψη του ΣΔτ2.
Συνιστάται αερόβια άσκηση μέτριας ή έντονης έντασης διάρκειας τουλάχιστον 30 λεπτά ημερησίως, το λιγότερο 5 φορές την εβδομάδα. Το περπάτημα, το κολύμπι, το ποδήλατο, ο χορός και άλλες αθλητικές δραστηριότητες μας βοηθούν να ζήσουμε περισσότερο και καλύτερα.
Έχει αποδειχθεί με επιστημονικές μελέτες ότι η απώλεια βάρους (σε υπέρβαρους και παχύσαρκους) 5-10% μπορεί να ελαττώσει την πιθανότητα εμφάνισης Διαβήτη ή και να τον αναστρέψει. Παράλληλη ένταξη της άσκησης (30 λεπτά την ημέρα) στην καθημερινότητα μπορεί να συμβάλει στη μείωση κατά 58% του κινδύνου εμφάνισης του Διαβήτη.
Σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού για το μέγιστο θέμα της πανδημίας του Διαβήτη έχουν οι αρμόδιοι και επιστημονικοί φορείς, αλλά και ο θεράπων ιατρός και το εργαστήριο σε ατομικό επίπεδο, με σκοπό την έγκαιρη διάγνωση του προδιαβήτη, την παρέμβαση για την καθυστέρηση της εκδήλωσης του Διαβήτη και εν τέλει την πρόληψη του διαβήτη.
Διαβάστε περισσότερα άρθρα υγείας στην επίσημη ιστοσελίδα της Affidea.
Σταυρούλα Μαγγανά
Ιατρός – Ειδική Παθολόγος Affidea Αθηνών και Περιστερίου
